موتور برقی تکفاز با وسه فاز استارت (Single-phase motor with auxiliary start winding) یک نوع موتور الکتریکی است که برای اجرای بارهای خاص طراحی شده است. این موتورها در حالت عادی از جریان تکفاز تغذیه میشوند، اما برای شروع چرخش، از یک سیم پیچ کمکی (Auxiliary winding) استفاده میکنند. در ادامه به شرح دقیق این نوع موتور پرداخته میشود:
1. تعریف و کاربرد
موتور تکفاز با وس فاز استارت یکی از انواع موتورهای القایی است که برای کاربردهایی مانند:
پمپهای آب
کولرها و فنها
ماشینهای لباسشویی
دستگاههای خانگی و صنعتی
استفاده میشود. این موتورها به دلیل سادگی طراحی و قابلیت استفاده از شبکه برق تکفاز، در محیطهایی که توان بالا نیاز نیست، مورد استفاده قرار میگیرند.
2. ساختار موتور
این موتور شامل بخشهای زیر است:
الف) روتر (Rotor):
قسمت چرخان موتور است.
معمولاً از مواد نامغناطیسی مثل آلومینیوم یا مس ساخته میشود.
در داخل روتر، حلقههای کورت (Squirrel cage) وجود دارد که برای انتقال جریان و چرخش موتور نقش دارند.
ب) استاتور (Stator):
قسمت ثابت موتور است.
شامل دو سیم پیچ است:
سیم پیچ اصلی (Main winding): برای تولید میدان مغناطیسی اصلی.
سیم پیچ کمکی (Auxiliary winding): برای ایجاد میدان مغناطیسی کمکی در زمان شروع.
ج) کپاسیتور:
برای ایجاد اختلاف فاز بین سیم پیچ اصلی و کمکی استفاده میشود.
کپاسیتور معمولاً در حین شروع فعال است و بعد از رسیدن موتور به سرعت ثابت، از کار خارج میشود.
د) باطری (Relay):
باطری یا رله یک دستگاه کنترلی است که مسئول قطع سیم پیچ کمکی پس از رسیدن موتور به سرعت عملیاتی است.
این عمل باعث کاهش مصرف انرژی و افزایش عمر موتور میشود.
3. اصول کار
عملکرد این موتور به شرح زیر است:
الف) شروع:
هنگامی که موتور روشن میشود، هم سیم پیچ اصلی و هم سیم پیچ کمکی فعال میشوند.
کپاسیتور به سیم پیچ کمکی متصل است و باعث ایجاد اختلاف فاز بین دو سیم پیچ میشود.
این اختلاف فاز میدان مغناطیسی چرخانی ایجاد میکند که باعث شروع چرخش روتر میشود.
ب) پس از شروع:
زمانی که موتور به سرعت عملیاتی خود میرسد، باطری (Relay) فعال میشود.
باطری سیم پیچ کمکی را قطع میکند تا موتور تنها از سیم پیچ اصلی تغذیه شود.
این وضعیت باعث کاهش مصرف برق و افزایش کارایی موتور میشود.
4. مزایا و معایب
مزایا:
سادگی طراحی: این موتورها طراحی سادهای دارند و نیاز به نگهداری کمی دارند.
مناسب برای توان کم: مناسب برای کاربردهایی است که توان بالا نیاز نیست.
قابلیت استفاده از شبکه تکفاز: بدون نیاز به شبکه سهفاز قابل استفاده است.
معایب:
کارایی کمتر در مقایسه با موتورهای سهفاز: به دلیل استفاده از سیم پیچ کمکی، کارایی این موتورها کمتر از موتورهای سهفاز است.
حجم بزرگتر: به دلیل نیاز به سیم پیچ کمکی و کپاسیتور، حجم این موتورها ممکن است بزرگتر باشد.
5. نمونههای کاربردی
این نوع موتورها در دستگاههای زیر مورد استفاده قرار میگیرند:
پمپهای آب خانگی
فنهای صنعتی
کولرها و سیستمهای تهویه مطبوع
ماشینهای لباسشویی
تجهیزات کشاورزی
6. نکات مهم در نصب و نگهداری
انتخاب کپاسیتور مناسب: کپاسیتور باید با مشخصات موتور سازگار باشد.
تنظیم باطری: باطری باید به گونهای تنظیم شود که سیم پیچ کمکی فقط در زمان شروع فعال باشد.
نظافت و تهویه: موتور باید در حالت خوبی نگهداری شود تا از بلوغ موتور جلوگیری شود.
